با آغاز فصل تابستان و گرما در سراسر کشور به خصوص در جنوب ایران، هجوم عقربها معضلات بسیاری را پدید آورده است. در ایران بیشترین آمار عقرب گزیدگی مربوط به استانهای با آب و هوای گرم و مرطوب بخصوص استان خوزستان با ۷۰ درصد است که با وجود تهیه و تولید سرم و پادزهرهای ضدعقرب، موارد منجر به بستری و نیازمند به درمان همچنان بالاست و این امر سبب تحمیل هزینههای بالایی به کشور میشود.
در فصل تابستان با افزایش دما خطرات عقرب گزیدگی افزایش یافته و نیاز به اطلاع رسانی و آگاهی بخشی به مسافران و افراد بومی در مورد عقرب، گزش و نکات ایمنی مربوطه لازم است زیرا اقدامات کنترل عقربها و پیشگیری از عقربگزیدگی میتواند عملیترین روش برای مقابله با این مشکل بهداشتی باشد.
عقرب ها موجوداتی شب زی و دیگرزن هستند
عقرب (کژدم) بندپایی است که نام آن همواره یادآور وحشت و مرگ است، تصور غالب مردم این است که عقربها فقط در مناطق بیابانی زندگی میکنند، ولی در واقع اینگونه نیست و با توجه به تنوع گونه هایی که دارند، آن ها را میتوان در زیستگاههای مختلف مشاهده کرد.
عقربها رنگهای مختلفی همچون زرد مایل به قهوهای، قهوهای، خاکستری و سیاه دارند و اندازه آنها بین 1/5 تا ۱۸ سانتیمتر متغیر است ولی بواسطه شکل بدنی خود که حالتی تخت و صاف دارد، میتوانند از شکافهایی به عرض ۳ میلیمتر نیز عبور کرده و به راحتی وارد محل سکونت انسانها شوند.
به گفته متخصصین آفات، عقربها شبزی بوده و روزها در مکانهای امن و خنکی نظیر شکاف دیوارها، زیر سنگها، زیر پوست درختان و یا حفرههای حفر شده توسط خودشان زندگی میکنند و با تاریک شدن هوا از مخفیگاه خود خارج شده و به شکار میپردازند.
عقربها قادرند که ماده سمی خطرناکی از قسمت عقب بدنشان (دم که دارای غده سمی بنام تلسن است) به طرف مهاجمین بپاشند و یا تزریق نمایند، گفت: تا کنون بیش از ۲۰۰۰ گونه عقرب در دنیا شناسائی شده است که حدود ۵۰ گونه از آنها اهمیت پزشکی دارند. در ایران هم ۶۴ گونه عقرب گزارش شده است که متعلق به ۳ خانواده بوتیده، همیسکورپیده و اسکورپیونیده هستند.
استان خوزستان، صدرنشین عقرب گزیدگی است
با توجه به این که کمترین موارد گزیدگی در استانهای شمالی و تهران گزارش شدهاست، هر ساله به طور میانگین عقربها عامل ۴۲ تا ۴۵ هزار مورد گزیدگی سمی در ایران هستند که بر اساس آمارها، بیشترین عقرب گزیدگی و بیشترین موارد مرگ و میر ناشی از آن در استان خوزستان رخ میدهد و پس از این استان، استانهای هرمزگان، سیستان و بلوچستان، بوشهر، فارس و کرمان به ترتیب بیشترین موارد عقرب گزیدگی را دارند.
عقربها تنها موجوداتی هستند که اشعه رادیو اکتیو تأثیری به آنها ندارد. ضعیفترین عقربها ۴۰،۰۰۰ راد (واحد اندازهگیری تشعشعات تولیدکننده یون جذب شونده) را تحمل میکنند که این عدد در مورد انسان کمتر از تنها ۶۰۰ راد میباشد و بدین گونه حتی از انفجار اتمی هم جان سالم به در میبرند.
برخلاف شایعهای که گفته می شود رنگ عقرب حکایت از پرخطر یا کم خطر بودن آن است، رنگ عقرب هیچ نقشی در غلظت سم یا خطرناک بودن آن ندارد. اما میتوان گفت که سم عقربهای نواحی خشک و گرمسیر در ایران دارای غلظت بالایی است. خوشبختانه خطرناکترین عقربها هم هنگام گزش انسان معمولاً تمامی سم خود را تزریق نمیکنند؛ زیرا عقرب در مصرف سم صرفهجویی میکند و همیشه در گزش اول با تزریق مختصری آنزیم سعی در دور کردن دشمن دارد ولی چنانچه اسیر شود و راه فراری نداشته باشد، مجبور به تزریق سم اصلی خود میشود. عقرب برای جایگزینی سم خود نیاز به تغذیه بیشتر دارد و برای همین زیاد مایل نیست که سم خود را هدر دهد.
عقربها دمای بالا را نمیتوانند تحمل کنند و بیشتر آنها در دمای ۴۰ درجه به بالا میمیرند ولی در عوض دمای بسیار پایین و در حد صفر درجه را به خوبی تحمل میکنند. علت مرگ عقرب در حرارت بالا به دلیل از دست دادن سریع آب بدن، انعقاد همولنف (خون بندپایان) و انسداد عروق و مجاری است.
از جمله راهکارهایی که برای پیشگیری از عقرب گزیدگی بخصوص در مناطق گرمسیری و به هنگام تاریکی هوا توصیه میشود را پوشیدن جوراب، شلوار و کفش مناسب، تکان دادن کفش و لباس ها قبل از پوشیدن، بهسازی محیطهای کار و اقامت نظیر نصب توری در پنجره ها، پوشاندن فاصله در و کف زمین و درز دیوارها، جلوگیری از دپو کردن نخالههای ساختمانی، استفاده از تختخواب در در زمان استراحت خصوصا در محیطهای باز و قرار گرفتن پایههای آن در یک ظرف محتوی آب یا نفت و رعایت فاصله ۳۰ سانتی متری تخت با دیوار باشد عنوان کرد.
روش های شیمیایی کنترل و کاهش عقربها در اماکن عمومی و خانگی شامل استفاده از مواد دورکننده در خارج اماکن و سمپاشی پیرامون داخلی و خارجی اماکن بوسیله آفتکشها مورد تأیید وزارت بهداشت و با فرمولاسیونهای مناسب با شرایط آب و هوایی موجود با توجه به مواردی چون حفظ محیط زیست، ایمن ماندن افراد در مقابل آفتکشها نیز میبایست زیر نظر متخصصین امر انجام گردد.
طراحی هوم هیرو با کنترل فشار بخار این محصول، باعث ماندگاری بالا در هوای گرم شده است. هوم هیرو با اثر گذاری برروی عقرب ها و ایجاد دافعه و کشندگی همزمان، باعث امن ماندن محل زندگی میشود